BERKAY VAROL

HDP Eş Genel Başkan Yardımcısı Garo Paylan, Azınlık Vakıfları Seçim Yönetmeliği 2013 yılında iptal edildiği için dokuz yıldır yönetim değişikliği yapılamayan azınlık vakıflarını gündeme getirdi. İktidarın azınlık vakıflarına da kayyum atadığını söyleyen Paylan, "Kendilerinin yönetici olmasını istediği kişileri yönetimin başında tutmak için kayyumlar atadılar. Şimdi de belli yöneticileri görevde tutmak için maalesef seçimi, onları görevde tutacak şekilde düzenlemek istiyorlar. Bu vahim bir durum" dedi. Paylan, azınlık gayrimenkullerinin kastederek, "Bu gayrimenkuller üzerine hayaller kuran, yağmalamak üzere bekleyen bazı çıkar grupları var. Onlar da belli kişilerin yönetimde kalmasını istiyorlar ki daha rahat yağmalayabilsinler" diye konuştu.

Azınlık Vakıfları Seçim Yönetmeliği, Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 2013 yılında iptal edildi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2 Mart 2021 tarihinde İnsan Hakları Eylem Planı`nı açıklarken gayrimüslim cemaat vakıfları yönetim kurullarının oluşturulması ve seçimine ilişkin Vakıflar Yönetmeliği`nde düzenleme yapılacağını söyledi.

Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, Kasım 2021`de TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu`nda, yönetmeliği nisan ayında çıkarılacağını açıkladı. Vakıflar Genel Müdürü Burhan Ersoy ise Aralık 2021`de, hazırlık çalışmasında son aşamaya gelinen yönetmeliğin nisan ayında çıkarılmasının öngörüldüğünü bildirdi. 

HDP Diyarbakır Milletvekili Garo Paylan, yönetmelik olmadığı için dokuz yıldır yönetim değişikliği yapılamayan azınlık vakıflarını TBMM`nin gündemine taşıdı. Bakan Mehmet Nuri Ersoy`un yanıtlaması istemiyle TBMM`ye soru önergesi veren Paylan, ANKA Haber Ajansı`na değerlendirmelerde bulundu. Paylan, azınlık toplulukların nasıl bir yönetmelikle karşılaşacaklarını bilmediklerini söyledi.

“ASLINDA DEMOKRATİK DE YAPILMAYAN SEÇİMLERİ DAHİ ELİMİZDEN ALDILAR”

Türkiye`de geçmişte Ermenilerin, Rumların, Süryanilerin, Yahudilerin binin üzerinde vakfı olduğunu, bugünler de ise bu sayının çok azaldığını söyleyen Paylan, “Geriye çok az sayıda Hristiyan ve Musevi topluluk kaldı. Bunların vakıflarının daha etkin yönetilmesi için bizler cemaat içinde seçimler yaparız. Bu, aynı zamanda demokrasinin bir gereğidir. Maalesef hükümet, bu seçimlerin demokratik bir şekilde olmaması ve bu seçimlerin engellenmesi için elinden geleni yapıyor. Bundan tam dokuz yıl önce, aslında demokratik de yapılmayan seçimleri dahi elimizden aldılar” diyerek hükümeti eleştirdi.

“SEÇİM YAPMAK İSTİYORUZ, ONLAR DİYORLAR Kİ ‘SİZİN NASIL SEÇİM YAPACAĞINIZA BİZ KARAR VERECEĞİZ`”

Seçimlerin daha demokratik olmasını istediklerini belirten Paylan, “Aslında Dimyat`a pirince giderken eldeki bulgurdan da olduk. Seçim hakkımızı elimizden aldılar ve dokuz yıldır bu seçim hakkımızın geri verilmesi için mücadele veriyoruz. Ancak şimdi geldiğimiz noktada bir dayatma ile karşı karşıyayız. Düşünebiliyor musunuz; biz, azınlıklar olarak seçim yapmak istiyoruz, onlar diyorlar ki ‘Sizin nasıl seçim yapacağınıza biz karar vereceğiz. Sizinle istişare etmeyeceğiz, konuşmayacağız`. Defalarca söz verdiler, ipe un serdiler, ertelediler. Şimdi de seçimlerin kendi istedikleri şekilde yapılması için bir dayatma riskiyle karşı karşıyayız maalesef” dedi.

“MAALESEF AZINLIK TOPLUMLARINA DA KAYYUM ATADILAR”

Paylan, dokuz yıl boyunca hükümet tarafından yönetmeliğin çıkarılmamasını, “İktidar, Türkiye`yi bir kayyum rejimi ile yönetiyor. Belediyelere, üniversitelere rektör diye kayyum atıyorlar. Maalesef azınlık toplumlarına da kayyum atadılar. Kendilerinin yönetici olmasını istediği kişileri yönetimin başında tutmak için kayyumlar atadılar. Şimdi de belli yöneticileri görevde tutmak için maalesef seçimi, onları görevde tutacak şekilde düzenlemek istiyorlar. Bu vahim bir durum. Bütün Hristiyan, Musevi topluluklarını toplasanız bir futbol stadyumu dolduramayacak durumda olan topluluklardan bahsediyoruz” diye değerlendirdi.

Azınlık vakıflarına bağlı kilise, okul, havra, hastane gibi kurumlar olduğunu anımsatan Paylan, bunların daha demokratik yönetilmesi için seçim yapmak istediklerini vurguladı.

“BU GAYRİMENKULLERİ YAĞMALAMAK ÜZERE BEKLEYEN BAZI ÇIKAR GRUPLARI VAR”

Paylan, “Ama onlar, kendi kayyumlarının yönetimde kalması için mücadele veriyorlar. Bu da hem demokrasiye büyük bir darbe hem de bu vakıfların etkin yönetilmesinin önünde büyük bir engeldir. Bu da azınlık topluluklarının sahip olduğu kurumların zayıflamasına yol açacaktır. Bunun Türkiye`ye nasıl bir yararı olabilir bilmiyorum ama bence buradaki temel motivasyon, bu yöneticileri yönetimde tutmak. Burada başka bir motivasyon daha var ki o, Türkiye Cumhuriyeti tarihi boyunca Hristiyan ve Musevi malları, bu azınlık vakıflarının yağmalanmıştır. Bizce önemli gayrimenkullere sahip bu vakıflar. Bu gayrimenkuller üzerine hayaller kuran, yağmalamak üzere bekleyen bazı çıkar grupları var. Onlar da belli kişilerin yönetimde kalmasını istiyorlar ki daha rahat yağmalayabilsinler” diye konuştu.

“BUNUN ADINA HESAPLI, KİTAPLI, ŞAİBELİ, ADRESE TESLİM SEÇİM DENİR”

Ermeni bir milletvekili olarak yıllardır yönetmeliğin demokratik olması için mücadele verdiğini söyleyen Paylan, şu değerlendirmeyi yaptı:

“Yedi yıldır bir milletvekili olarak bu konuda altı bakan eskittim. Hepsine sorularım, baskılarım, muhalefetim oldu bu yönetmeliğin çıkması için. Diğer toplumlar içinde de bu yönetmeliğin çıkması için çok ciddi mücadele veren azınlık temsilcileri var. Bunların hiçbiri şu anda nasıl bir yönetmelik çıkacağını bilmiyorlar. ‘Toplumla görüştük` diyorlar ama yaptıkları görüşmeleri biliyoruz. Sonuç olarak burada esas olan seçmen iradesidir. Toplulukların nasıl bir seçim yapacağını açık, şeffaf bir şekilde bilmesi gerekir. Buna dair görüşlerini açık, şeffaf bir şekilde hükümete, bürokrasiye iletmesi gerekir. Ama onlar, kapalı kapılar ardında belli kişileri görevde tutmak, belli çıkar gruplarının çıkarlarına hizmet etmek için seçim yapmak istiyorlar. Bunun adına da seçim denmez. Bunun adına hesaplı, kitaplı, şaibeli, adrese teslim seçim denir. Bunu kabul etmemiz mümkün değil. Günlerdir ilgili bakana ulaşmaya çalışıyorum, henüz dönmedi. Bu seçim yönetmeliğinin bir dayatma şeklinde çıkmaması için mücadele veriyorum. Mademki seçim bizim seçimimiz, bu seçimde öncelikle bu toplulukların sözünün esas olması gerekir. Elbette burada da hükümetle müzakere etmek gerekir ama ortada bir müzakere yok, dayatma var.”

“BELLİ İNSANLAR BU VARLIKLARI DÜŞÜK KİRA İLE KİRALIYORLAR VEYA PEŞKEŞ ÇEKİLİYOR”

Garo Paylan, Ermeni, Rum, Süryani, Musevi gibi toplulukların geçmişten geleceğe kendilerine mal bıraktıklarını belirtirken “Atalarımız, bizlere çok önemli varlıklar bırakmışlardı. Bu varlıkların zaten yüzde 90`ı gasp edildi. Biz, geriye kalan yüzde 10`un mücadelesini veriyor, korumaya çalışıyoruz. Yüzde 10`a sahip çıkabilsek ve kira gelirlerini elde edebilsek biz bu okullarımızı ihya ederiz, çocuklarımıza çok daha iyi eğitim verebiliriz. Din insanlarımıza, öğretmenlerimize çok daha iyi maaş verebiliriz. Ama bu varlıklarımız şu anda belli ellerde ve iyi yönetilmiyor. Bu açıdan biz, Ermeni toplumu içinde de bir mücadele verdik ama maalesef bu gayrimenkullerin etkin gelir elde etmesini engelleyen belli yapılar var. Belli insanlar bu varlıkları düşük kira ile kiralıyorlar veya peşkeş çekiliyor” dedi.

“TOPLUMUN GÜÇLENMESİNİ İSTEMEYEN, TAM TERSİNE ZAYIFLAMASINI İSTEYEN BİR ANLAYIŞ VAR”

Demokratik olarak yapılacak seçimlerin bu varlıkların korunmasını ve etkin kullanılmasını sağlayacağını ifade eden Paylan, “Toplum denetimine açılması lazım. Denetime açıldığında yöneticiler değişir, bu gayrimenkuller daha etkin yönetilir. Hak ettikleri kira gelirlerini elde ederler. Bu kira gelirleri ile bu vakıflar yaşlılarına bakar, yoksullarına sosyal destek sağlar, öğrencilerini daha iyi eğitir, ibadethanelerini daha da güzelleştirir, bakımlarını yapar. Böylece toplum güçlenir ama toplumun güçlenmesini istemeyen, tam tersine zayıflamasını isteyen bir anlayış var” diye konuştu.

“DEVLETİN BU KONUDAKİ TAKINTISINI ANLAMIYORUZ”

Paylan, vakıf seçimlerinde olduğu gibi Türkiye`de de demokratik bir seçim mücadelesi verdiklerini belirterek şunları söyledi:

“Demokratik bir seçim olursa demokratik bir Türkiye`ye ulaşabiliriz ve demokrat insanlar yönetime gelebilir diyoruz. Aynı şekilde azınlık topluluklarında da demokratik bir seçim yapılabilirse ancak demokrat kişiler yönetime gelir. Toplum denetimine bu vakıflar açılır ve daha etkin yönetilir. Böylece azınlık toplulukları güçlenirler. Ancak bunu istemeyen bir anlayış var. Devletin bu konudaki takıntısını anlamıyoruz.”

“HAKLARIMIZ GASP EDİLDİ, GELENEKLERİMİZE TECAVÜZ EDİLDİ”

Paylan, Aralık 2019`da Türkiye`deki Ermeni patrik seçimlerini anımsatarak, “Patrik seçimi sürecinde bizim geleneklerimizde olmayan bir dayatma ile karşı karşıya kaldık. Bizim geleneklerimizde olmayan bir şekilde ‘Yalnızca Türkiye`deki iki aday bu seçime katılabilir` dendi. Diğer adayların hakları gasp edildi. Maalesef yaratılan korku iklimiyle Ermeni toplumuna bu dayatıldı. ‘Eğer bunu kabul etmezseniz hiçbir şey elde edemezsiniz, seçim de yapamazsınız` dendi. Korku maalesef hâkim oldu. Haklarımız gasp edildi, geleneklerimize tecavüz edildi bu anlamda. Ben buna muhalefet ettim ama bu korku ikliminde çok da fazla buna ses çıkaran olmadı” diyerek o süreci anlattı.

“BU BİZİM SEÇİMİMİZ; ERMENİLERİN, RUMLARIN SEÇİMİ”

Ermeni, Rum, Musevi gibi toplulukların kendine özgü geleneklerinin olduğuna dikkat çeken Paylan, “Bu bizim seçimimiz; Ermenilerin, Rumların seçimi. Bizim vakıflarımızın seçimi. Bugün Türkiye`de bir holding, 70 bin kişi çalıştırıyor, kendi şirketlerine atadığı yönetim kurulu üyelerini bile kendisi seçebiliyor. Bizlerin seçiminde öncelikle bizlerin sözünün esas olması gerekir. Devlet, burada bir hakem rolü olarak en fazla bu söze bir mühür basabilir” dedi.

“TÜM SİYASİ PARTİLERİN DE BUNA İTİRAZ ETMESİNİ BEKLİYORUZ”

Paylan, yönetmelik konusunda toplumların isteklerinin esas alınması gerektiğini söyledi ve “Bu yapılmadığı sürece, demokratik bir seçimden bahsedemeyiz. Tıpkı patrik seçiminde olduğu gibi dayatma ile karşı karşıya kalma riskimiz var. Buna karşı demokrat insanların biz desteğini ve tüm siyasi partilerin de buna itiraz etmesini bekliyoruz” diye konuştu.

"HASTANE VAKIFLARININ SEÇİM DIŞINDA BIRAKILACAĞI İDDİASI DOĞRU MUDUR"

Garo Paylan, azınlık vakıflarının yönetim kurullarını seçmesine imkan sağlayan yönetmeliğe ilişkin Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy`un yanıtlaması istemiyle Meclis Başkanlığı`na soru önergesi verdi. Paylan, Ersoy`a, şu soruları yöneltti:

“Azınlık Vakıf Seçim Yönetmeliği`nde de bir dayatma ile mi karşı karşıya kalacağız? Azınlık Vakıf Seçimleri Yönetmeliği`ni neden azınlık toplum temsilcileri ile müzakere etmiyorsunuz? Azınlık Vakıf Seçim Yönetmeliği sürecini neden katılımcı ve şeffaf bir yöntemle yürütmüyorsunuz? Ermeni ve Rum toplumlarının en büyük vakıfları olan hastane vakıflarının seçim dışında bırakılacağı iddiası doğru mudur? Azınlık Vakıf Seçim Yönetmelik taslağını görmek ve görüşlerimizi iletmek istiyoruz. Yönetmelik açıklanmadan bu talebimizi karşılayacak mısınız? Azınlık Vakıf Seçim Yönetmeliği`yle çıkar gruplarının beklentilerinin karşılanacağı iddiaları doğru mudur? Demokratik olmayan yöntemlerle hazırlanan seçim yönetmeliği azınlık toplumları içinde demokrasiyi sağlayabilir mi?”