HABER: CEYLAN SAĞLAM/ KAMERA: KEMAL ONUR ATALAY

İran`da Mahsa Amini`nin ahlak polisi tarafından gözaltına alındıktan sonra ölümüyle başlayan protestolar sürüyor. “Kimse beni zorla kendi cennetine götüremez” diyen İranlı mülteci T.H., “Mahsa Amini`yi öldürdüler. Bu ne demek biliyor musunuz? Çünkü yaşamak istedi. Aynı başka gençler gibi yaşamak istedi” dedi. Türkiye`de üniversite okuyan İranlı LGBTİ birey A.B ise, “Mahsa Amini ölümü aslında İran`da yıllardır birikmiş olan bir öfkenin sonucunda ortaya çıktı” diye konuştu.

İran`ın başkenti Tahran`da 13 Eylül`de ‘ahlak polisi` olarak bilinen İrşad devriyeleri tarafından 22 yaşındaki Mahsa Amini`nin başörtüsü kurallarına uymadığı iddiasıyla gözaltına alınıp işkence sonucu 16 Eylül tarihinde hayatını kaybetmesi ile İranlı ve diğer ülkelerdeki kadınlar protesto etmek için sokaklara çıktı. İran`daki protestoların üçüncü haftasında Mahsa Amini`nin ölümünü protesto ederken binlerce kişi gözaltına alınırken, hayatını kaybeden 16 yaşındaki Nika Şekarami ve 21 Eylül`de Tahran yakınlarındaki bir gösteride vurularak ölen 22 yaşındaki Hadis Necefi`nin cansız bedeninin de ailesine teslim edilmemesi ise öfkeyi büyütmekte.

İran`da kadınlar başta olmak üzere, vatandaşların rejime karşı yapılan protestoyu Türkiye`de yaşayan mülteci T.H. ile Türkiye`de üniversite öğrencisi olan A.B. değerlendirdi.

T.H. ANKA Haber Ajansı`na şöyle konuştu:

“BİZ İÇEBİLİRİZ, BU BİZİM ÖZEL HAYATIMIZ. BENİM SAÇIMI KAPATMAM YA DA KAPATMAMAM İLE KİM İLGİLENECEK?”

“Ben 2017`de Türkiye`ye yerleştim. Maddi olarak hayatım iyiydi, ailem iyiydi. Ben sadece ülkem iyi olmadığı için, kadınların hakkı olmadığı için mecburen orayı bırakmak zorunda kaldım. Çünkü onların hiç hakkı yok, İranlı kadınların hakkı sıfır. Çünkü, biliyorsunuz İslam hijabına göre olmalıyız. Başımızı kapatmalıyız, çok uzun kıyafet giymeliyiz. Oje süremeyiz, eğlence sıfır, müzik sıfır. LGBT`leri orada idam ediyorlar. Alkol içtiğin zaman polis seni yakaladığında 80 tane kırbaç vuruyorlar. Bir gün benim abim dışarı gitti ve alkol içmiş, alkol satmıyorlar ama kaçak bira bulabilirsin. İçtikten sonra biz haber alamadık. Dışarıyı çıkmış, polis onu yakalamış; bizi aradılar iki gün sonra dediler ki, ‘gelin çocuğunuzu alın götürün`, neden gelin götürün diyor? Serbest bıraksa kendisi gelir. ‘Hayır, hastanede gelmeniz lazım` dedi. Biz oraya gidildi, abim 80 tane kırbaç yemiş. Vücudunun her yeri yaraymış. Ben o kadar ağladım, o kadar bağırdım ki. Yani ne olacak? Hangi din buna karar verecek? Biz içebiliriz, bu bizim özel hayatımız. Benim saçımı kapatmam ya da kapatmamam ile kim ilgilenecek? Bizim ülkemiz o kadar berbat, o kadar kötü ki. Şöyle söyleyeyim, köpek gezdirmek yasak. Bir sürü köpekleri her sene öldürüyorlar. Onlar da can taşıyorlar, sadece kadın hakları değil, kimsenin hakkı olmadı. Çünkü dini kullanarak, milleti kullanarak ‘o yasak, bu yasak…` böyle hayat olur mu?

“MAHSA AMİNİ`Yİ ÖLDÜRDÜLER. NE DEMEK BİLİYOR MUSUNUZ? ÇÜNKÜ YAŞAMAK İSTEDİ. AYNI BAŞKA GENÇLER GİBİ YAŞAMAK İSTEDİ”

Şu anda o haklar olmadığı için, kendi hakkını aramak zorunda kaldı. Bize zorla sokaklara çıkardılar. Aslında biz savaş istemiyoruz. 20 yaşındaki kız ölmüş, Mahsa Amini`yi öldürdüler. Bu ne demek biliyor musunuz? Çünkü yaşamak istedi. Aynı başka gençler gibi yaşamak istedi, güzel bir şekilde yaşamak istedi. Eğlense, başka kişiler ile okusun, sevgili bulsa, hayat yaşasın ama yok. İran`da böyle bir şey yok. Fazla istediğin zaman öldürüyorlar seni. Mollaların karıları ya da çocukları gibi kapatacaksın, yurt dışına gideceksin bikini giyeceksin. Saraylarda yaşayacaksın ama İran için kapatacaksın o zaman tamam. Hiçbir sıkıntın olmuyor ama ben zorunda değilim. Ben film çevirmek istemiyorum, ben dürüst bir şekilde yaşamak istiyorum. Mollaların çocuklarının fotoğrafları çıkmış, en iyi saraylarda Amerika`da, Kanada`da bikini giydiler. O bikini bize yasak ama onlara değil. Biz haklarımızın peşindeyiz.

“MAHSA AMİNİ`NİN KATİLİ MOLLA REJİMİ, MEZHEP REJİMİ. BİZ BU KATİLLERİ İSTEMİYORUZ”

Mahsa Amini 22 yaşında, kızımızı öldürdüler. Ahlak polisimiz var, düzgün kıyafet giymediğinde fazla makyaj yaptığında bir yeriniz belli olduğu zaman polisler sizi alıp götürüyorlar. Aslında bizim bahsettiğimiz sadece saç meselesi değil. Saç meselesi nedir, biliyor musunuz? Bizim sembolümüz oldu artık. Orada her şey başladı. Bizim zaten buramıza kadar geldi, Mahsa Amini`yi öldürdüler, patladık. Herkes dışarı çıktı; erkek, kadın, yaşlı… Kimse artık bu molla rejimini istemiyor. Neden? Mahsa Amini`nin katili molla rejimi, mezhep rejimi. Biz bu katilleri istemiyoruz. Mahsa şu an bizim sembolümüz, ikinci Mahsa oldu, üçüncü oldu. Her gün öldürüyorlar. 17 yaşında bir kızı öldürdüler. Kimseyi affetmiyorlar. Neden? Çünkü milleti kullanıyorlar, bizim mazotlarımız, bizim petrolümüzü kullanıyorlar, madenlerimiz var… O para nereye gidiyor? Mollaların hesapları hackerler açıkladı. Milyon milyon eurolar… Bu ne demek ya? Halkın parası sizin cebinizde neden geziyor?

“BU FİKRİM, BU ZİHNİMLE ORAYA GİTSEM SUSAMAM, BENİ KİMSE SUSTURAMAZ. BENİM GİBİ KİŞİLERİ ÖLDÜRÜYORLAR… KİMSE BENİ ZORLA KENDİ CENNETİNE GÖTÜREMEZ”

Biz İran`da sürekli bağırıyoruz. Diyoruz ki: ‘kadın hayat yaşamak…` biz onun peşindeyiz. Huzurlu bir şekilde yaşamak istiyoruz. Ben 22 yaşında İran`ı bırakmak zorunda kaldım. Ben ailemi bıraktım, en sevdiğim annemi, babamı, arkadaşlarımı, en sevdiğim yemeği, kültürümü bırakmak zorunda kaldım. Başka ülkeye yerleştim, başka dil öğrendim. Zor zamandan geçtim. Neden? Çünkü İran`da serbestlik yok, çünkü İran`da kadın hakları olmadığı için… Sadece ben değil, benim gibi bir sürü insanlar var. Kanada Toronto`da bir sürü protestolar yaptılar. Bir protesto için 50 bin kişi dışarı çıktı. Siz ne yaptınız da bu millet sizden nefret ediyor?... Ben neden ailemi göremiyorum? Neden ülkeme dönemiyorum? Neden şu anda annemin yanında değilim? Çünkü orada hayat müsait değil yaşamak için. Bu fikrim, bu zihnimle oraya gitsem susamam, beni kimse susturamaz. Benim gibi kişileri öldürüyorlar. Kimseyi affetmezler. Biz o rejimi istemiyoruz. Kimse beni zorla kendi cennetine götüremez. Şu an biri dinini değiştiriyor, öldürüyorlar. LGBTİ oluyor, öldürüyorlar. Köpek gezdiriyor, öldürüyorlar. Alkol aldığın zaman öldürüyorlar… Çok zoruma gidiyor, biz sadece huzurlu bir hayat yaşamak istedik.

“SOKAKLARA, BAŞKA KİŞİLERE CANIM FEDA OLSUN… NİYE MOLLALARIN ÇOCUKLARI ZENGİN OLUYOR? BU TUHAF DEĞİL Mİ? HALK NEDEN BU KADAR FAKİR? “

Ben gittim saçımı kestim, çarşının içinde. Bağırdım, çağırdım, ağladım haklarım için… Çünkü elimden bir şey gelmiyor. İran`a gidemiyorum. Ben İran`a gitsem mülteci olduğum için beni alacaklar, almasalar ben giderim. Sokaklara, başka kişilere canım feda olsun. Ne önemi var ki… Kocam yok, çocuğum yok ama sınırda beni alırlar. O yüzden biz protesto yapıyoruz. Biz molla rejimi istemiyoruz. Onların torunları, onların çocukları, onların kızları herkes bikini giydiler, sahil yanında ellerinde viski. Bize yasak. Öyle bir dünya yok. O para nereden geldi de sen gittin ABD`den saray aldın? Biz neden öyle yaşamıyoruz? Niye mollaların çocukları zengin oluyor? Bu tuhaf değil mi? Halk neden bu kadar fakir? Ülkemiz çok zengin, çok iyi bir ülke.”

Üniversite öğrencisi LGBTİ birey A.B. ise İran`da yükselen kadın hareketine ilişkin şu değerlendirmeyi yaptı:

“İRAN`DA YAŞADIĞIM BÖLGEDE ÇOĞU AİLE YAPISINDA ZATEN İRAN`DAN BİR GİTME İSTEĞİ VAR”

“2017 Eylül`ünde Türkiye`ye geldim, eğitim amacıyla ama genel olarak İran`da yaşadığım bölgede çoğu aile yapısında zaten İran`dan bir gitme isteği var. Hem İran`da yaşanan hukuksuzca hak ihlallerinden dolayı hem de Mahsa Amini`de olduğu gibi öldürülmeniz için illa bir suçta bulunmanıza gerek olmadığından. Devletin bu sert yüzü ile her zaman karşılaşabilirsiniz. O yüzden, aile içinde de İran`dan sürekli gitme isteği vardı, benim için de… Şu anda İran`da Mahsa Amini için gerçekleşen şey, aslında kadın mücadelesi bir uzantısı olarak bakabiliriz ki İran`da kadın mücadelesi hem gerçekleşen İslami Devrim de -ilk başlarda İslami Devrim değildi, sonra hareket değişti ve radikalleşti-   devrim esnasında kadınların çok önemli bir rolü vardı.  Devrimden dışlanan ilk kadınlar oldu ve zorunlu hijaba karşı ayaklanmalar devrimden sonra ilk 8 Mart`ta kadınlar tarafından üç- dört günlük protestolarla karşı çıkıldı. Çünkü devrim yapan kadınların bazıları inançlarından dolayı hijapları vardı ama böyle bir şey kültür içerisinde yerleşik değildi. Bir düşünceyi ya da bir inancın göstergesi değildi. Ama devrimden sonra yavaş yavaş bu kurallar halka söylendi. Tam da kadınların savaşmaya başladığı anca İran-Irak savaşlarında çok gündeme alınmadı. Geçtiğimiz son 10 yılda yeniden gündemde. Yani kadın üzerinden bir mücadele yürütülüyor. Çünkü en çok bu hak ihlallerine uğrayan kadınlar oldu ve LGBTİ artı bireyleri.

“MAHSA AMİNİ ÖLÜMÜ ASLINDA İRAN`DA YILLARDIR BİRİKMİŞ OLAN BİR ÖFKENİN SONUCUNDA ORTAYA ÇIKTI”

Mahsa Amini ölümü aslında İran`da yıllardır birikmiş olan bir öfkenin sonucunda ortaya çıktı ve bu hareketi bence farklı kılan şey kadın mücadelesi olduğundan dolayı ve bu kadınların sürekli İran rejimi bu ihlallere uğradıklarından dolayı diğer hak ihlaline uğrayan gruplar da bir araya gelip bu savaşı yürüttüler. Şu an sanırım protestolar üçüncü haftasında. Git gide şiddet daha da artıyor. İran`da internet de kesildi ve insanlar da birbiri ile iletişime geçmiyor. Haberler de çok sağlıklı bir yol ile bize ulaşmıyor. Orada olan arkadaşlardan ve haberlerden medyada görünenden çok daha şiddetli bir şekilde protestolar bastırılıyor. Şu anda bildiğim kadarıyla Mahsa Amini bu protestolarda tek ölen kişi değil, protesto gerçekleşince daha çok insan öldürülmüş.

İran`da yapılan protestolar dışarıdan çok cinsiyet üzerinde yoğunlaştığı görülebilir ama önemli noktası rejim tarafından sürekli dışlanmış ve hak ihlallerine uğramış herkesin protestolarda rol aldığını görüyoruz. Kadın hareketi şimdi bu sefer orta sınıf veya feminist bir yaklaşımla değil daha çok azınlıkta olan kadınların haklarını savunacak bir şekilde ilerliyor.”