Jeofizik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, Düzce- Zonguldak Karayolu`nda yaşanan kısmi çökme üzerine, Karayolları Genel Müdürlüğü`nde yeterli sayıda jeofizik mühendisi bulunmadığına dikkat çekti. Açıklamada, “18 bölge müdürlüğünden 12`sinde jeofizik mühendisi bulunmamaktadır. Diğer bölge müdürlüklerinde ise yeterli sayıda jeofizik mühendisi bulunmamaktadır. Yetkililere sesleniyoruz. Doğa olaylarının afete dönüşmemesi için projelerin denetimini sağlayacak jeofizik mühendislerine görev verin” denildi.

Düzce- Zonguldak Karayolu`nun Düzce- Sakarya kısmında, geçen hafta yoğun yağışın ardından çökme meydana gelmiş, yol kapatılmıştı. Daha önce de yurdun pek çok bölgesindeki yollarda da yağıştan sonra çökme ve kayma meydana gelmişti.

Jeofizik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi`nden yapılan açıklamada, geçen yıl nisan ayında da Düzce- Zonguldak Karayolu`nun Akçakoca- Düzce kısmında kayma meydana geldiği anımsatıldı. “Karayolları Genel Müdürlüğü, jeofizik çalışmaları denetleyecek mühendis istihdamı sağlamalıdır” çağrısı yapılan açıklama şöyle:

“Zeminlerin iç ve dış etkenler sonucu oluşturduğu dengesizlik, hareket problemlerinden en önemlilerinden biri olan yamaç, şev, heyelan stabilitesi doğru bir biçimde araştırılması herhangi mühendislik yapısı için temel bir başlangıç noktasını oluşturmaktadır. Böyle bir çalışmada;

-Önerilen yapı için zemin, kaya ortamının genel uygunluğunun değerlendirilmesi

-Yeterli ve ekonomik tasarımı mümkün kılması

-Zemin ya da diğer yerel koşullar nedeniyle inşaat sırasında karşılaşılabilecek zorluklara karşı öngörü sağlanması

-Bütün doğal ya da yapay olarak oluşmuş koşulları ve onların sonuçlarının nedenlerinin ve oluşumlarının araştırılması zorunludur.

YAMAÇ DENGESİNİN KAYBOLMASINDA MÜHENDİSLİĞİN ROLÜ BÜYÜK: Zemini oluşturan malzemenin ilk konumlarını kaybederek hareket etmelerine kütle hareketleri denir. Kütle hareketlerinin en önemli nedenlerinden biri az ya da çok eğimli yüzeylerin, yani yamaçların ya da şevlerin dengelerini kaybetmeleridir. Yamaç dengesinin kaybolmasında insanlar tarafından yapılan mühendislik çalışmalarının rolü de büyüktür. Kütle hareketlerinin nedenleri iç ve dış nedenler olmak üzere sınıflandırılabilirler. İç nedenler; boşluk suyu basıncının artması ve zeminin kohezyonunun azalmasıdır. Dış nedenler ise şev ve yamaç eteklerindeki kazılar, şev ve yamaç topuklarının sularla oyulması, aşınma ile şev eğiminin artması, şevin ve şev üstü örtüsünün kaldırılması, ağaç ve bitkilerin koparılması, çatlak ve fisurlarda suların donması, depremler ve yapay patlatma ve sarsıntılar olarak sayılabilir. Dış nedenler ise yağmur ve deprem gibi yamacın dengesini değiştirecek faktörlerdir.

SONDAJ İLE YERLERİN BELİRLENMESİ ZORDUR: Yamaçlar incelenirken yamacın iki özelliği yani yapısı (geometrisi) ve davranışı (statik ve dinamik koşullarda stabilitesi) göz önünde bulundurulmak zorundadır. Jeofizik çalışmaların ilksel amacı yamacın yapısını (geometrisini) çözmektir. Yamacın sadece geometrisinin incelenmesi yetmez aynı zamanda dış fiziksel etkiler aşırı yağış ve kuvvetli bir yer hareketi sonrası yamacın dengesinin de araştırılması gerekir. Otoyollar, karayolları, tren yolu gibi yapıların doğal ve mühendislik etkileşimi ile oluşabilecek olası zararlar öncesinde yapılan jeofizik araştırmalar ile azaltılabilir. Örneğin, faylar ve kireçtaşları içindeki eriyik kil dolgu cepler gibi ayırt edici çökmelerin haritalanmasında, dinamik- elastik parametrelerin belirlenmesinde jeofizik çalışmalar etkin olarak kullanılmak zorundadır. Jeofizik teknikler özellikle kaya kütlelerindeki zayıf ve yüzeye yakın düşey zayıflık zonların haritalanmasında yararlı olur ki bunları sondaj ile yerlerinin belirlenmesi zordur.

YETERLİ SAYIDA JEOFİZİK MÜHENDİSİ İSTİHDAM EDİLMEMEKTEDİR: Ayrıca yine jeofizik teknikler mühendislik zeminlerindeki yanal değişimlerin konumlarının bulunmasına uygundur. Yol kenarlarındaki meyilde zayıflamaya yol açan kil tabakaları içindeki kum mercekleri jeofizik ile haritalanabilir. Otoyolların inşa sürecinde kullanılan yapay dolgu malzemesinin kalitesi, sıkışma kontrolleri ve otoyolla uyumu jeofizik yöntemlerle kontrol edilebilir. Kısaca; yamacın, şevin, heyelanın, kitle hareketlerinin geometrisi ve statik- dinamik etkilerde statilitesinin araştırılması için jeofizik çalışmalar olmazsa olmazdır. Tüm bu gerekliliklere rağmen Karayolları Genel Müdürlüğü ve bağlı bölge müdürlüklerinde denetimi sağlayacak yeterli sayıda jeofizik mühendisi istihdam edilmemektedir. Yapılan yollar yağışlardan sonra çökmekte, kaymakta ve ülke ekonomisi büyük kayıplara uğramaktadır. Şu an için maddi kayıplar yaşanmış olsa da bu denetimsizlikler sonucu can kayıplarının da yaşanması muhtemeldir.

18 BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜNDEN 12`SİNDE JEOFİZİK MÜHENDİSİ BULUNMAMAKTADIR: Nisan 2021`de Düzce- Zonguldak Karayolu`nun Akçakoca- Düzce kısmında kayma meydana gelmişti. Aradan 1 yıl geçti, şimdi ise Nisan 2022`de aynı karayolunun Düzce- Sakarya kısmında kayma meydana geldi. Sadece bu yolda değil, birçok otoyolda yağışlardan sonra kaymalar gözlenmektedir. Karayolları Genel Müdürlüğü, jeofizik çalışmaları denetleyecek mühendis istihdamı sağlamalıdır. 18 bölge müdürlüğünden 12`sinde jeofizik mühendisi bulunmamaktadır. Diğer bölge müdürlüklerinde ise yeterli sayıda jeofizik mühendisi bulunmamaktadır. Yetkililere sesleniyoruz. Doğa olaylarının afete dönüşmemesi için projelerin denetimini sağlayacak jeofizik mühendislerine görev verin. Karayolları Genel Müdürlüğü`nün kendi bünyesine ve tüm bölge müdürlüklerine yeterli sayıda (en az her il için 1 ve bölge için 2) jeofizik mühendisi istihdam etmesini talep ediyoruz.”