MELİS YILDIRIM

Kanada Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Charlotte MacLeod, ANKA Haber Ajansı`na yaptığı açıklamada; "Kanada, NATO Müttefikleri arasında savunma ticareti ve yatırımlarına yönelik herhangi bir kısıtlama, engel veya yaptırım olmaması gerektiği ilkesine bağlıdır ve Kanada`nın hedefi her zaman bu sorunu çözmek olmuştur. Kanada ve Türkiye 2021`den bu yana, kontrollü mal ve teknoloji ihracatının bölgesel ve uluslararası barış ve güvenliğe zarar vermemesi gerektiği temel ilkesi de dâhil olmak üzere, Kanada`nın ihracat kontrol rejiminin gereklilikleri hususunda görüşmektedirler. Kanada`nın ihracat kontrol rejimi gerekliliklerinin yerine getirilmemesi durumunda Kanada Dışişleri Bakanlığı istediği zaman izinleri durdurma kararı alabilir" dedi.

Kanada Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Charlotte MacLeod, Kanada`nın 2021 yılından bu yana, Türkiye`nin ürettiği insansız hava araçlarında (İHA) kullanılan parçaların ihracatına yönelik ambargoyu kaldırmasına ilişkin ANKA Haber Ajansı`na değerlendirmede bulundu. ANKA Haber Ajansı`nın sorularını yazılı olarak yanıtlayan MacLeod; Kanada`nın çok taraflı ihracat kontrol rejimleri kapsamında müttefikleri ve ortaklarıyla uyumlulaştırılmış, dünyadaki en sıkı ihracat kontrol sistemlerine sahip olduğunu belirtti. MacLeod devamında şu değerlendirmeyi yaptı:

"BU NE KANADA DIŞ POLİTİKASIYLA NE DE TÜRKİYE`NİN NİHAİ KULLANIM GÜVENCELERİYLE UYUMLU"

"İnsan haklarına ve uluslararası insancıl hukuka saygı, ihracat kontrolleri mevzuatımızda yer almaktadır. (Dışişleri) Bakan, uluslararası insan hakları hukukunun ciddi bir ihlali, barış ve güvenliğin baltalanması, uluslararası organize suç veya terörizmin kolaylaştırılması, uluslararası insancıl hukukun ciddi bir ihlali veya kadınlara ve çocuklara yönelik ciddi şiddet eylemlerinin yapılması için kullanılabileceğine dair önemli bir risk varsa izinleri reddetmelidir. Bakan ayrıca izinleri iptal etme ya da askıya alma konusunda da geniş yetkiye sahiptir.

Kanada Nisan 2021`de, Türkiye`ye ihraç edilen Kanada teknolojisinin Azerbaycan tarafından 2020`de Dağlık Karabağ`daki askeri çatışmada kullanıldığına dair güvenilir kanıtların bulunduğu kapsamlı incelemenin ardından, Türkiye`ye askeri mal ve teknoloji için askıya alınan bazı ihracat izinlerini iptal etti. Bu kullanım ne Kanada dış politikasıyla ne de Türkiye`nin verdiği nihai kullanım güvenceleriyle uyumludur.

"KANADA`NIN HEDEFİ HER ZAMAN BU SORUNU ÇÖZMEK OLMUŞTUR"

Kanada, NATO Müttefikleri arasında savunma ticareti ve yatırımlarına yönelik herhangi bir kısıtlama, engel veya yaptırım olmaması gerektiği ilkesine bağlıdır ve Kanada`nın hedefi her zaman bu sorunu çözmek olmuştur. Kanada ve Türkiye 2021`den bu yana, kontrollü mal ve teknoloji ihracatının bölgesel ve uluslararası barış ve güvenliğe zarar vermemesi gerektiği temel ilkesi de dâhil olmak üzere, Kanada`nın ihracat kontrol rejiminin gereklilikleri hususunda görüşmektedirler. Kanada`nın ihracat kontrol rejimi gerekliliklerinin yerine getirilmemesi durumunda Kanada Dışişleri Bakanlığı istediği zaman izinleri durdurma kararı alabilir.

"İZİNLER VAKA BAZINDA İNCELENECEK"

Bu anlayışın yeniden tesis edilmesiyle birlikte Kanada, askeri ürünler de dahil olmak üzere Türkiye`ye yönelik kontrollü mal ve teknoloji izin başvurularını yeniden incelemeye başladı. İzinler, Silah Ticareti Anlaşması kriterleri de dâhil olmak üzere Kanada`nın risk değerlendirme yapısı kapsamında vaka bazında incelenecektir."

NE OLMUŞTU?

Savunma sanayi ihracatındaki ilk kısıtlamasını Türkiye`nin 2019`da Suriye`ye yönelik askeri harekâtı sonrasında uygulamaya başlayan Kanada, üst düzey görüşmeler sonucunda Haziran 2020`de kısıtlamayı kaldırmıştı. Kanada, Türkiye`nin ürettiği İHA`ların, 27 Eylül 2020 tarihinde başlayan Dağlık Karabağ`daki çatışmalarda Azerbaycan ordusu tarafından Ermenistan`a karşı kullanıldığını gerekçe göstererek, savunma sanayi ihracatında askıya alınan izinleri 16 Nisan 2021`de iptal ederek ambargo uygulamaya başlamıştı.

Türkiye`de İsveç`in NATO üyelik sürecinin tamamlanmasını takiben, 29 Ocak 2024 tarihinde Kanada hükümetinin resmi internet sitesinde yapılan açıklama ile kısıtlamaların artık yürürlükte olmadığı belirtildi.

Türkiye, Kanadalı Wescam firmasından bazı İHA`larda kullanmak üzere elektro-optik kamera sistemi temin ediyordu. Pratt & Whitney Canada tarafından üretilen ve sivil ürünlerde de kullanılan PT6 turboprop motorlar da Türkiye için önemli ürünlerden biri.