Haber: ÇAĞATAN AKYOL - Kamera: SADIK KARAKULOĞLU

Girdi fiyatlarındaki artış ve daralan mera alanları manda yetiştiricilerini vurdu. Yem ve akaryakıt fiyatlarına güç yetiremeyen üreticiler, mandıraları bir bir kapatmaya başladı. Hâlâ yetiştiricilik yapanlar ise ya küçüleceklerini ya da kapanacaklarını söylüyor. Mandırasının kapısına kilit vurmak zorunda kalan Cihat Erdoğan, şartlara dayanamadıklarını söyledi. 69 yaşındaki Erdoğan, ne yapacağını bilemediğini, belki şoförlük yapabileceğini ama bu yaştan sonra kimsenin kendisine iş vereceğini sanmadığını söyledi. Üç kuşaktır manda yetiştiriciliği yaptıklarını belirten Sezai Ural ise girdi maliyetlerinin artmasının yanında mera alanlarının da giderek daraldığını belirterek, bu gidişle ya küçüleceklerini ya da mandırayı kapatacaklarını dile getirdi. 

İstanbul, manda yetiştiriciliği açısından Türkiye`de ve dünyada önemli bir yere sahip. Buna karşın manda yetiştiricileri, yem ve akaryakıt fiyatlarındaki artış, mera alanlarının daralması nedeniyle olumsuz etkilendiklerini dile getiriyor. Ekonomik şartlara daha fazla dayanamadıklarını da anlatan yetiştiriciler, mandalarını satıyor. İstanbul`un Silivri ve Arnavutköy ilçelerindeki mandacılar, sorunlarını ANKA Haber Ajansı`na anlattı.

Silivri`nin Danamandıra Mahallesi`nde yaşayan Cihat Erdoğan (69), 3 kuşaktan beri manda yetiştiriciliği yaptıklarını söyledi. “Doğduk manda vardı, öleceğiz yine manda var; şu şartlara dayanamadık” diyerek bütün mandalarını geçen 15 Mayıs`ta sattıklarını anlatan Erdoğan, artık yetiştiremediğini ve zarar ettiğini söyledi. Erdoğan, “Mesela yem. 450- 500 lira bir çuval yem. Sütün litresi yine aynı para. Şu anda süte bir lira zam yapmışlar diye söylüyorlar. Milletle dalga geçiyor bunlar” dedi.

“ARPAMI KENDİM ÇIKARDIĞIM HÂLDE YETİŞTİREMEDİK”

Verilen desteklerle ilgili de Erdoğan, İstanbul Damızlık Manda Yetiştiriciliği Birliği`nden manda başına yaklaşık bin lira aldıklarını belirterek “Onu da ikiye bölüyorlardı. 2- 3 taksitle aldık. Şartlar kötü. Şu anda ‘hayvancılıktan para kazanıyorum` diyenin alnını karışlarım. Bakın, benim burada arpam, otum var. Bunların hepsini kendim çıkarıyorum. Kendim çıkardığım hâlde yetiştiremedik. Hiçbir destek yok bize. İtalya`da bugün çoban parasının yarısını devlet veriyor” diye konuştu.

“BİR TANE MANDA ALACAĞIM, KENDİM BAKACAĞIM”

Erdoğan, mera alanlarının da bittiğine dikkat çekerek “Mandaya açıklık yer lazım. Ekiliyor. Bizim eskiden bu ormanlar tıraşlama, kırmalık oluyordu, çayır gibi oluyordu. Burası mahalle oldu şimdi. O komşu şimdi orada, ‘Of, manda kokuyor. Manda pisliğinin üzerine basacağım` diyor ama gelip manda sütü alıyor. Bir tane manda alacağım şimdi; sağacağım, kendim bakacağım. Bir tane alacağım. Arpam, yulaf otum, çayır otum var. Şimdi yine gideceğim arpa ekmeye. Ne yapayım? Özlemez olur muyuz? Ben şimdi alışmışım. Kalkıyorum sabah, yok manda. Ben 05.00`te kalkarım, onları doyururum, altlarını temizlerim. Bir meşgaleydi bana. Çobandan önce götürürüm meraya” dedi.

“HÜKÜMET BİZİ 3 BİN 500 LİRA MAAŞA TALİM EDİYOR”

Gücünün kalmadığını da söyleyen Erdoğan, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Hükümet de bizi 3 bin 500 lira maaşa talim ediyor. Başka yok. O da elektrik, su parası; tamam. Manda dedemden, babamdan kalmaydı. Bu evde hiç manda bitmedi. Şimdi biraderin çocuklarında var 100 parça filan. İkisinin de yan gelirleri var. Oralardan karşılamaya uğraşıyorlar ama onların da buralarına geldi. 4-5 kişi hep sattık. Burada önceden bin tane manda vardı. 80 mandaya düşmüştü. Ondan sonra yine 300`e çıkardık 2010 yılından bugüne kadar. Zamlar, zamlar biz dayanamaz olduk. Hilekârlar çıktı meydana. Manda sütü almadan manda yoğurdu satanlar, koyun- keçi sütü almadan koyun- keçi peynir satanlar, soya unundan sucuk yapanlar… Bitmiş memleket. Denetim yok. Gelen götürüyor, gelen götürüyor.”

“DESTEKLESELER YENİDEN YAPARIM”

“Vallahi nereye kadar gidecek bilmiyorum, ne zaman patlayacak” diyen Cihat Erdoğan, “Geçinmeyi düşünüyorum ben. Yani para biriktirmeyi değil. Geçinecek kadar para çıkaracağım deyip bir şey yapsalar, destekleseler yeniden yaparım. Olmadı, olmadı, olmadı, olmadı. Şartlar bozuk. Şimdi traktörün deposunu dolduracağım, 3- 4 bin lira mazot. Hani para, yok para. Herkes vazgeçecek bu gidişle, köylerde hayvan bakılmayacak. Mahalle oldu zaten buraları. İstanbul`un bir mahallesiyiz şu anda burada” diye dertlerini anlattı.

“YEMLERİN BORCU VARDI, ZOR ÖDEDİM”

Mandalarının şu anda boş olan ahırını da gösteren Erdoğan, “15- 15, 30 tane manda bağlıyordum buraya. Görüyorsunuz, tertemiz kaldı. Yemleri orada kaldı. Onları bitirmeye fırsat bile kalmadı. O kadar dayanamadı. Onların da borcu vardı geçen, zor ödedim. Şimdi hiçbir planım yok. Bir tane hayvan alacağım buraya, bağlayacağım. Onunla oyalanacağım burada” dedi. Yine boş olan diğer ahırı da gösteren Erdoğan, “Süt vermeyen erkekleri buraya koyuyordum. Burada yemleri var. Batmış vaziyette bir Cihat Erdoğan`ın hayvanlarının yeri. Bomboş kaldı. Bundan ibaret, yok. Şu samanın balyası 45 lira. Dalga geçiyorlar milletle. 80 liraya ot balyası” dedi.

“KISMET BU KADARMIŞ”

Erdoğan, ahırdan çıkarken “Hayvanlar vardı, şenlik vardı. Hepsi darmaduman oldu. Yılların birikimi. Hep uğraştık tırnak tırnak. Buradan kaçacağım şimdi, beni kimse de kabul etmez. 50 yıllık da ağır vasıta şoförüyüm. Gideceğim, bir tarafta şoförlük yapacağım. Alırlarsa tabii, onu da yaştan vermezler araba. Ne yapalım, kısmet bu kadarmış” diye sözlerini tamamladı.

MANDA YETİŞTİRİCİSİ URAL: MAZOT VE GÜBRE FİYATLARI DA EKLENİNCE SIKINTI YAŞADIK

Arnavutköy`deki Baba Nakkaş Mahallesi`nde hâlen manda yetiştiriciliği yapan Sezai Ural (54) da 3 kuşak bu işi yaptıklarını söyledi. Yem fiyatlarında son zamanlarda ciddi bir artış olduğunu belirten Ural, “Tabii ister istemez mali olarak bizi etkiledi ama tarım ve hayvancılığı beraber yürüttüğümüz için mevcut olan işletmemizdeki, hayvanın mübayaa döneminde çıkarmamız gereken yem ve otumuzu çıkarttığımız için daha az etkilendik. Bizi etkileyen mazot ve gübre fiyatları da üstüne eklenince biraz o konuda sıkıntı yaşadık. Orta ölçekli işletmeler olduğumuzdan dolayı küçük krizlerde kriz yönetimini başarabiliyoruz” diye konuştu.

“İNSAN GÜCÜ OLMADIĞI ZAMAN KAPANMAYA GİDİLİYOR”

Zaman içerisinde kriz derinleşince yaranın da derinleştiğine vurgu yapan Ural, “Geriden gelen neslin bu işi yapmaması, gençlerin bu konuda bakışının çok pozitif olmaması ve işçi bulma konusundaki sıkıntılarımız bizim, en büyük korkulu rüyamız hâline geldi. Ne kadar teknolojik yatırım olsa bile insan gücüne ihtiyaç var. İnsan gücü olmadığı zaman mevcut işletmelerde küçülmeye veya kapanmaya gidiliyor. İstanbul`da olmanın artıları kadar eksileri de var. Pazar konusunda sıkıntı yaşamıyoruz ama eksileri dediğimiz zaman, Büyükşehir Yasası`na bağlı olan bir alanda ister istemez imar durumunda sıkıntı yaşıyoruz. Bir işletmenin gübre yönetimindeki dışkıları atma konusunda sıkıntı yaşıyoruz” sözleriyle sorunlarını anlattı.

“KÜÇÜLECEĞİZ VEYA KAPANACAĞIZ”

Ural, mera alanlarına ilişkin de “Çok ciddi anlamda sıkıntı. Büyükşehir Yasası tamamen tasarrufunu aldı bazı alanlar için. Ne kadar ıslah edilse bile ister istemez büyükşehrin nüfus yoğunluğu bizi bu alanlara uzaklaştırıyor, faydalanamıyoruz. Doğal olarak küçüleceğiz veya kapanacağız. Kapanınca birileri bırakacak, başka birileri yapacak anlamına gelir veya mandacılık zor bir iş olduğu için ‘bir zamanlar manda sütü vardı` denilecek. Yani çok da karamsar olmak istemiyorum. Bu konuda Trakya`nın Kırklareli, Lüleburgaz tarafında da bu işi yapabilecek insanlar olsa iyi olur veya Anadolu başarılı olursa hâlâ olur. Pazar konusunda İstanbul çok başarılı 50- 70 yıl yaşadı” dedi.

“İSTANBUL HAVALİMANI BÖLGESİNDEKİ MANDACILAR KAPANMA NOKTASINA GELDİ”

Arnavutköy`e 2018`de yapılan İstanbul Havalimanı`nın da mandacılığa etkisini anlatan Sezai Ural, “O bölgedeki mandacılar ister istemez kapanma noktasına gidiyor. Kanal İstanbul`un adı söyleniyor ama etkisi olacaktır mutlaka. Nüfus, trafik yoğunluğunun, çevre kirliliğinin etkisi bizim aleyhimize gelişir” diye konuştu. Gelirin gideri karşılamayla ilgili “Çok iç açıcı değil” diyen Ural, “Bundan 20 sene önceki işletmelerde alım gücünün bir değeri vardı ama şimdi o kelimeler artık hayal oldu. Hep takla attırılarak gidiliyor. Zarar mı; hayır, zarar yok. Ben şöyle bakarım, 100 tanem manda var. Bir dahaki seneye 100 tane manda ile devam ediyorsan batıyorsun demektir. Çünkü 100 tane yavru alıyorsun, 100 tane satış yapıyorsun demektir” dedi.

“GÜNÜ KURTARMANIN DERDİNDEYİZ”

“Büyüyemediğimiz için zarar hanesine geçiyor matematiksel olarak” değerlendirmesini yapan Ural, sözlerini şöyle tamamladı:

“Keşke ‘Büyüyoruz, memnunuz, işletmemi yeniledim` diyebilsem. Biz şimdi günü kurtarmanın derdindeyiz. Tabii pandeminin etkisiyle çok ciddi anlamda dünya krize girmişti. Olaya global olarak bakmak lazım. Amerika`da da Avrupa`da da aynı hikâye, Türkiye`de de aynı. Bugün doğal gaz, petrol, enerji ve artık gıda, çok ciddi anlamda arttı. Burada şanslıyız Türkiye olarak çünkü üreten biziz. Yeter ki üreticilerin şevkini artıracak şeyler yapalım ki üretilsin.”